Rysunek

 

Czym jest rysunek?

Rysunek jest dziedziną sztuki, w której dzieła powstają dzięki na-noszeniu na papierze śladów narzędzia, np.: ołówka, węgla, tuszu, kredek, a współcześnie także cienkopisu lub flamastra. W zależności od typu narzędzia można mówić o różnych technikach rysunkowych. Oprócz znanych już Wam technik opartych na linii i punkcie artyści rysują także tuszem rozwodnionym wodą, czyli stosują lawowanie. W czwartej klasie dowiedzieliście się, że każde z narzędzi rysunkowych zostawia odmienny, charakterystyczny ślad, zależny również od rodzaju podłoża.

Najważniejszą rolę w rysunku odgrywają poznane przez Was w poprzednich klasach linia, punkt i walor. Artyści dostosowują te środki wyrazu do zamierzonych efektów — stosują cieńsze lub grubsze linie, zakreskowują płaszczyzny gęściej albo rzadziej, w zróżnicowany sposób naciskają też narzędzia, uzyskując odmienną intensywność ich śladów. Sposoby te umożliwiają osiągnięcie wrażenia faktury. Aby wykorzystać w rysunku efekty odbitej powierzchni różnych przedmiotów, twórcy stosują frotaż. Współcześnie wykonywanie prac rysunkowych umożliwiają również programy komputerowe oraz aplikacje w tabletach i telefonach.

Rodzaje rysunku

Rysunek może być w pełni dopracowanym dziełem sztuki. Może również być szkicem, czyli projektem pracy, albo studium z natury, różniącym się od szkicu szczegółowym opracowaniem. Obecnie zarówno rysunki, jak i wybitne studia czy szkice uznajemy za pełnoprawne dzieła sztuki. Szkice i studia odgrywają rolę pomocniczą, głównie w malarstwie, rzeźbie i grafice. Rysunkiem technicznym posługują się m.in. architekci, inżynierowie i projektanci przedmiotów sztuki użytkowej. Rysunek, zwłaszcza w czasach przed wynalezieniem aparatów fotograficznych, miał wielkie znaczenie dla nauki — badacze uwieczniali w tej formie m.in. odkryte przez siebie nowe gatunki roślin i zwierząt.

Porównanie studium i szkicu pomaga dostrzec, jak odmiennie artyści mogą posługiwać się techniką rysunkową w zależności od celów. Rubens dokładnie zanalizował budowę i gesty dłoni, zestawiając obok siebie różne ułożenia rąk. Jego praca ma wielką siłę wyrazu, a staranność i drobiazgowość jej wykończenia pozwalają uznać studium za kompletne dzieło sztuki. Szkic z pism Leonarda da Vinci jest natomiast przykładem jednej z setek rysunkowych notatek, które uzupełniają jego pisemne rozważania. Rysunki służyły mu m.in. do szybkiego utrwalania wielu różnorodnych pomysłów, z których słynie ten renesansowy geniusz.

Zazwyczaj twórcy ukazują na rysunkach podobne tematy jak w obrazach, m.in. postaci, sceny z życia, widoki otoczenia i przedmiotów. Rysunek jest też podstawą karykatur, ukazujących w humorystyczny, prześmiewczy sposób ludzkie cechy, i komiksów — historii opowiadanych w formie ciągów ilustracji.

Niektórzy twórcy, zanim przystąpią do właściwej pracy, wykonują wiele szkiców przygotowawczych. W ten sposób określają wygląd elementów dzieła i ich kompozycję. Ukończona praca często różni się od początkowych rysunków, ponieważ artyści wprowadzają zmiany w trakcie tworzenia.

Perspektywa aksonometryczna i umowna

 

Perspektywa aksonometryczna (równoległa)

Aby przedstawić bryły z trzech stron jednocześnie, np. z góry, z przodu i z boku, stosujemy perspektywę aksonometryczną. Ten sposób rysowania wiernie ukazuje budowę przedmiotów, ale nie zawsze odzwierciedla je tak, jak je widzimy — np. w aksonometrii prezentujemy wszystkie boki obiektu bez ich zwężania. W rysunku aksonometrycznym ważna jest duża liczba elementów, które możemy przejrzyście zaprezentować w jednym widoku, a nie wrażenie naturalności trójwymiarowej przestrzeni. Perspektywa aksonometryczna jest często stosowana w podręcznikach i projektach, m.in. dotyczących budowy maszyn, elementów wnętrz czy budownictwa, ponieważ lepiej niż zbieżna oddaje rzeczywiste wymiary brył.

Porównanie perspektywy zbieżnej i aksonometrycznej

W perspektywie zbieżnej krawędziowej bryłę narysowano z użyciem dwóch punktów zbiegu na linii horyzontu. Powoduje to, że ściany domu na ilustracji zwężają się zgodnie z prawami skrótu perspektywicznego.

W perspektywie aksonometrycznej krawędzie bryły skierowane w jedną stronę nie zbiegają się ze sobą. Poszczególne krawędzie rysowane są równolegle do danego z trzech kierunków: głębokości, szerokości i wysokości. Kierunki te oznacza się za pomocą osi: X, Y i Z. Boki oraz góra lub dół przedmiotu są ustawione pod ustalonymi kątami, bez skrótów perspektywicznych.

Na rysunkach projektowych ukazano wnętrze pokoju oraz wygląd domu. Dzięki aksonometrii łatwo wyobrazić sobie rozmieszczenie poszczególnych mebli w trójwymiarowej przestrzeni oraz kompozycję bryły budowli.

Perspektywa umowna - nowoczesne eksperymenty

Twórcy początku XX w. przestali uważać perspektywę zbieżną za najlepszy sposób ukazywania otaczającej rzeczywistości. Ich celem nie było już wywołanie iluzji trójwymiarowej przestrzeni. Malarze nie chcieli tworzyć swoich dzieł przy pomocy zasad geometrii — woleli opierać się na własnej wyobraźni. Dlatego nowatorscy artyści zaczęli eksperymentować ze sposobami ukazywania świata: łączyli różne rodzaje perspektywy oraz widoki postaci i przedmiotów obserwowanych z kilku stron. Tworzyli również zupełnie płaskie przedstawienia albo inspirowali się zabiegami perspektywicznymi stosowanymi w prehistorii i starożytności.

NOTATKA Z LEKCJI

 1.Perspektywa aksonometryczna ukazuje bryły z trzech stron jednocześnie, np. z góry, z przodu i z boku, bez zwężeń i skrótów perspektywicznych.

2.Perspektywę umowną możemy określić eksperymenty twórców z przedstawianiem przestrzeni, m.in. łączenie różnych rodzajów perspektywy z elementami płaskimi.